AKRİLİK ELYAF, POLİAKRİLONİTRİL
Akrilik elyaf, içindeki elyafı oluşturan maddenin ağırlık itibariyle % 85 akrilonitril birimlerinden oluşan uzun zincirli polimer yapısına sahip sentetik elyaftır. Saf akrilonitril polimerinden elde edilen elyafların boyanmasında ve terbiyesinde karşılaşılan güçlükleri gidermek için saf akrilonitril değil % 15’ e kadar ko-monomer ile birlikte polimerize olmuş kopolimerlerden oluşan akrilik elyafı üretilmektedir.
Akrilonitrilin erime (filament akrilik elyaf üretim) noktası, çözülme noktasının üzerinde olduğundan, akrilik filament elyaf yaş ve kuru elyaf çekme yönteminde, çözeltiden (örneğin; dimetilformamid) elyaf çekilmesiyle oluşturulur, moleküllerin stabilize edilmesi ve mekanik özelliklerinin daha iyi hale getirlimelmeleri için oldukça sert bir şekilde gerilirler.
Ştapel akrilik elyaf üretimi; Pratikte genel olarak ştapel elyaf üretiminde yaş eğirme tercih edilmektedir. Bu sistemde; düzelerden çekilen çekilen polimer, polimerin çözülmediği bir üretim banyosuna gönderilir. Daha sonra katılaşan filament elyaflar germe-çekmeden geçirilirler. Elyaflara özel bir preperasyon maddesi verilerek eğirme özellikleri geliştirilir. Akrilik elyafa verilen bu preperasyon maddelerinin elyaf üzerindeki toplam konsantrasyonu % 0,3-0,5 civarındadır. Elyafların eğirilebilirliklerini artırmada krimp (kıvırma) işleminin uygulanması da üretim zincirinin bir halkasını oluşturur. Bunu takip eden işlem ise kurutma işlemidir. Kurutma, gerginlik altında, serbest halde veya kısmen serbest halde yapılabilir. Son işlem kesme ve balyalama işlemidir. Akrilik elyafı tüm dokuma ve örme kumaşlar için (perde,güneş tentesi) kullanım alanı bulmuştur. Günümüzde özellikle yün elyafına alternatif olarak veya yün ile birlikte karıştırılarak kullanılmaktadır. Genel kullanım yeri olarak; örgü giyiminde süeter, kazak, elbise vs., battaniye, halı, çocuk giysileri, bayrak, sancak, döşemelik ve perdelik kadife, döşeme kaplaması (örtüsü) gibi mamullerin yapımı ve taklit kürklerdir. Akrilik elyaflar genel olarak ştapel halinde kullanılırlar, bu da elyafların sıcak tutma özelliklerini artırır. Elyaflar aynı zamanda yün ile ve rayon ile karışım yapmaya uygundur. Akrilik elyaflar hidrofob (suyu iten) elyaflardır, ticari nem yüzdesi % 0,5’ dir. Standart koşullarda komonomer’e bağlı olarak % 1,5-2,5 higroskopik nem içerebilirler. Su içinde bırakıldıklarında elyaf uçlarından suyu emerek yüksek oranda kapiler-aktif su tutarlar. Elyafların yaş kopma dayanımları, kuru kopma dayanımlarına nazaran % 10-15 oranında daha düşüktür. Akrilonitril elyafları asitlere karşı dayanıklıdır. Organik asitlerden ve seyreltik anorganik asitlerden fazla etkilenmezler. Hidroklorik asidin derişik çözeltisine dayanıklı olmalarına rağmen nitrik asit ve sülfürik asidin derişik çözeltilerinde çözünürler. Poliakrilonitril soğukta bazlara karşı iyi bir dayanım gösterir, ancak sıcak kuvvetli bazlardan olumsuz olarak etkilenerek renkleri sararır ve daha sonra da kahverengine döner. Bu şekilde sararan elyafa asit etki ettirildiğinde oluşan sararma kısmen giderilmiş olur. Sofra tuzu, sodyum sülfat gibi boyamada kullanılan tuzlar poliakrilonitril elyafa pek etki etmez. Ancak çinko klorür, kalsiyum klorür, sodyum rodanür gibi bazı tuzların % 50’ lik derişik çözeltileri poliakrilonitril elyafı çözerler. Bazik ortamda hipoklorit, potasyum permanganat gibi yükseltgen maddeler elyaflara zarar verir. Elyaflara uygulanacak ağartma işleminde asidik ortamda sodyum hipoklorit ile yapılan ağartma işlemi iyi sonuç verir. Organik çözücülerden benzen, toluen, benzil alkol, ksilen, fenol gibi maddeler elyafları yalnızca şişirici yönde etki eder. Alkol, eter, alifatik hidrokarbonlar elyaflara etki etmez. Ancak dimetilformamid, dimetilasetamid gibi polar çözücüler akrilik elyafları tamamen çözer. Akrilik elyaflar ısıya karşı dayanımları sınırlıdır. Bu nedenle terbiye işleminde ve evde ütülerken çok dikkat ve hassasiyet gerektirir. Erime noktaları komonomer oranına göre değişir. Camlaşma noktası üzerinde elyaflar yumuşayarak kopma dayanımları düşer. Bu nedenle düşük temperatürlerde kurutulurlar. Uzun süreli 120 °C’ ye kadar ısıtılabilirler ve 160 °C’ nin üzerinde sararırlar, ışık ve açık hava dayanımı yaygın elyaflar içinde en iyisidir. Bu elyafın tipine ve markasına göre değişmektedir.
Akrilonitrilin erime (filament akrilik elyaf üretim) noktası, çözülme noktasının üzerinde olduğundan, akrilik filament elyaf yaş ve kuru elyaf çekme yönteminde, çözeltiden (örneğin; dimetilformamid) elyaf çekilmesiyle oluşturulur, moleküllerin stabilize edilmesi ve mekanik özelliklerinin daha iyi hale getirlimelmeleri için oldukça sert bir şekilde gerilirler.
Ştapel akrilik elyaf üretimi; Pratikte genel olarak ştapel elyaf üretiminde yaş eğirme tercih edilmektedir. Bu sistemde; düzelerden çekilen çekilen polimer, polimerin çözülmediği bir üretim banyosuna gönderilir. Daha sonra katılaşan filament elyaflar germe-çekmeden geçirilirler. Elyaflara özel bir preperasyon maddesi verilerek eğirme özellikleri geliştirilir. Akrilik elyafa verilen bu preperasyon maddelerinin elyaf üzerindeki toplam konsantrasyonu % 0,3-0,5 civarındadır. Elyafların eğirilebilirliklerini artırmada krimp (kıvırma) işleminin uygulanması da üretim zincirinin bir halkasını oluşturur. Bunu takip eden işlem ise kurutma işlemidir. Kurutma, gerginlik altında, serbest halde veya kısmen serbest halde yapılabilir. Son işlem kesme ve balyalama işlemidir. Akrilik elyafı tüm dokuma ve örme kumaşlar için (perde,güneş tentesi) kullanım alanı bulmuştur. Günümüzde özellikle yün elyafına alternatif olarak veya yün ile birlikte karıştırılarak kullanılmaktadır. Genel kullanım yeri olarak; örgü giyiminde süeter, kazak, elbise vs., battaniye, halı, çocuk giysileri, bayrak, sancak, döşemelik ve perdelik kadife, döşeme kaplaması (örtüsü) gibi mamullerin yapımı ve taklit kürklerdir. Akrilik elyaflar genel olarak ştapel halinde kullanılırlar, bu da elyafların sıcak tutma özelliklerini artırır. Elyaflar aynı zamanda yün ile ve rayon ile karışım yapmaya uygundur. Akrilik elyaflar hidrofob (suyu iten) elyaflardır, ticari nem yüzdesi % 0,5’ dir. Standart koşullarda komonomer’e bağlı olarak % 1,5-2,5 higroskopik nem içerebilirler. Su içinde bırakıldıklarında elyaf uçlarından suyu emerek yüksek oranda kapiler-aktif su tutarlar. Elyafların yaş kopma dayanımları, kuru kopma dayanımlarına nazaran % 10-15 oranında daha düşüktür. Akrilonitril elyafları asitlere karşı dayanıklıdır. Organik asitlerden ve seyreltik anorganik asitlerden fazla etkilenmezler. Hidroklorik asidin derişik çözeltisine dayanıklı olmalarına rağmen nitrik asit ve sülfürik asidin derişik çözeltilerinde çözünürler. Poliakrilonitril soğukta bazlara karşı iyi bir dayanım gösterir, ancak sıcak kuvvetli bazlardan olumsuz olarak etkilenerek renkleri sararır ve daha sonra da kahverengine döner. Bu şekilde sararan elyafa asit etki ettirildiğinde oluşan sararma kısmen giderilmiş olur. Sofra tuzu, sodyum sülfat gibi boyamada kullanılan tuzlar poliakrilonitril elyafa pek etki etmez. Ancak çinko klorür, kalsiyum klorür, sodyum rodanür gibi bazı tuzların % 50’ lik derişik çözeltileri poliakrilonitril elyafı çözerler. Bazik ortamda hipoklorit, potasyum permanganat gibi yükseltgen maddeler elyaflara zarar verir. Elyaflara uygulanacak ağartma işleminde asidik ortamda sodyum hipoklorit ile yapılan ağartma işlemi iyi sonuç verir. Organik çözücülerden benzen, toluen, benzil alkol, ksilen, fenol gibi maddeler elyafları yalnızca şişirici yönde etki eder. Alkol, eter, alifatik hidrokarbonlar elyaflara etki etmez. Ancak dimetilformamid, dimetilasetamid gibi polar çözücüler akrilik elyafları tamamen çözer. Akrilik elyaflar ısıya karşı dayanımları sınırlıdır. Bu nedenle terbiye işleminde ve evde ütülerken çok dikkat ve hassasiyet gerektirir. Erime noktaları komonomer oranına göre değişir. Camlaşma noktası üzerinde elyaflar yumuşayarak kopma dayanımları düşer. Bu nedenle düşük temperatürlerde kurutulurlar. Uzun süreli 120 °C’ ye kadar ısıtılabilirler ve 160 °C’ nin üzerinde sararırlar, ışık ve açık hava dayanımı yaygın elyaflar içinde en iyisidir. Bu elyafın tipine ve markasına göre değişmektedir.
Hiç yorum yok